«Πολιτιστικός τουρισμός: Ένας άγνωστος ανάμεσα μας»
Ομιλία Σταύρου Μπένου στο Money Show

Πάτρα, 18-19Νοεμβρίου 2005

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Μια ακόμα συνεδρία πολιτιστικού ενδιαφέροντος ήταν η συζήτηση που διοργάνωσε το περιοδικό «Το Δόντι» με θέμα «Πολιτιστικός τουρισμός: Ένας άγνωστος ανάμεσά μας» και ομιλητές τον πρώην υπουργό Πολιτισμού Σταύρο Μπένο, τον Σεβ. Μητροπολίτη Ζακύνθου και Στροφάδων κ. Χρυσόστομο και τον Διευθυντή Τουρισμού της Τυνησιακής Πρεσβείας στην Ελλάδα Μοχάμεντ Μπασάρ. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο των εισηγήσεων ήταν τα παραδείγματα που δόθηκαν για το πώς πραγματοποιείται, σε πόλεις όπως η Καλαμάτα και η Ζάκυνθος, ένα σχέδιο στήριξης και ανάπτυξης των πολιτιστικών δράσεων, ενώ παράλληλα ο Διευθυντής Τουρισμού της Τυνησιακής Πρεσβείας στην Ελλάδα, παρουσίασε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πρόταση ίδρυσης μεσογειακού φορέα στήριξης του τουρισμού και συνεργασίας των χωρών της Μεσογείου.

Παράλληλα στη συζήτηση που ακολούθησε κατατέθηκαν από δημιουργούς και εκπροσώπους φορέων προβληματισμοί για τις σημαντικές ελλείψεις στις υποδομές και τις αργοπορίες στα έργα ανάπτυξης που παρατηρούνται στην Πάτρα, καθώς και για τα προβλήματα στο δρόμο προς την Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2006 σχετικά με την τουριστική προώθηση του πολιτιστικού προϊόντος, τη ενθάρρυνση των πολιτών για συμμετοχή στην υλοποίηση του στόχου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας κ.ά.



Σταύρος Μπένος:
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση, που την δέχτηκα αμέσως όταν εκδηλώθηκε αυτή η πρόσκληση με δεδομένη την αγάπη μου όλα τα χρόνια που είμαι στην πολιτική για τα ζητήματα που θα συζητήσουμε απόψε. Σκόπιμα δεν εκόμισα σήμερα μαζί μου ένα κείμενο γραπτό επειδή έχω πάρει μέρος σε εκατοντάδες τέτοιες συναντήσεις και έχω διδαχθεί ότι το βιωματικό φορτίο είναι καταλληλότερο για να μας οδηγήσει σε πολύ πιο άγονες και αθέατες πλευρές που δεν διαβαίνουμε συνήθως εύκολα αλλά και σε πιο ριζικά και αποτελεσματικά συμπεράσματα.

Ζήτησα από τους οργανωτές ο τίτλος να είναι δίπλα στον τίτλο? Αντρέα ποιος είναι ο τίτλος σας; Ας...; «Ας γνωριστούμε καλύτερα», μάλιστα.

Εγώ λοιπόν ήθελα να βάλω έναν υπότιτλο «Ας γνωρίσουμε για να γνωριστούμε καλύτερα, ας γνωρίσουμε καλύτερα τις δυνατότητές μας». Γιατί;

Όταν πρωτοεμφανίστηκα Σεβασμιότατε στην πολιτική, ως νεαρός τότε Δήμαρχος στην Καλαμάτα, ήμουνα αντιμέτωπος με ένα κλίμα σε επίπεδο υστερίας για τα αγαθά του δευτερογενούς τομέα στην ανάπτυξη. Όλοι οι φορείς της γενέθλιας πόλης μου και της ευρύτερης περιοχής τους συνάρπαζε και ονειρεύονταν καταπληκτικά πράγματα στην μεταποίηση, όχι στη μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων, αλλά γενικότερα σε ένα μεγάλο λιμάνι που θα γινόταν διαμετακομιστικό κέντρο. Εγώ ήμουνα αντιμέτωπος γι αυτό το υπέροχο παραλιακό μέτωπο που έχει η παραλία της Καλαμάτας να γίνουνε ακόμα και ναυπηγεία την περίοδο εκείνη. Ή το λιγότερο-λιγότερο μεγάλο διαμετακομιστικό κέντρο που θα έχει κοντέινερς εκεί μπροστά.

Αυτά ήταν τα όνειρα της περιοχής. Ευτυχώς είχα την τύχη να συναντηθώ, άλλωστε αυτή είναι και η ομορφιά της πολιτικής, με υπέροχους ανθρώπους με εκπληκτικές έτσι ιδέες. Δεν υπάρχει ωραιότερο πράγμα απ το να συναντιέσαι με τον κόσμο των ιδεών. Και έστρεψαν τη δικιά μου τη σκέψη και προσπάθησα και εγώ με πάθος μετά να στρέψω και τη σκέψη των πολιτών της περιοχής, όχι μόνο της Καλαμάτας αλλά και της ευρύτερης της Μεσσηνίας. Και όχι μονάχα έγινε αυτή η προσπάθεια αλλά έγινε και μια προσπάθεια να αποκωδικοποιήσουμε κάτι λέξεις που είναι ξύλινες, φαντάζουν ξύλινες, που εγώ απόψε θα προσπαθήσω να σας παρουσιάσω όσο γίνεται πιο απλά. Που ακούμε για προσθετική αξία, το ακούσαμε και στους χαιρετισμούς, για συγκριτικά πλεονεκτήματα, για το τι σημαίνει ανάπτυξη, για όλα αυτά τελοσπάντων, για συνέργια πολιτικών, που τα ακούει και παθαίνει φρίκη ο απλός πολίτης και όμως έχουνε μέσα τους πολύ ποιητικότητα αν τα δει κανείς έτσι με ηρεμία και διεισδυτικότητα. Απ αυτούς τους υπέροχους ανθρώπους ας πούμε ένα παράδειγμα.

Όταν πρωτοβγήκα, Αντρέα, πήγα και συνάντησα τον αείμνηστο τον Μάνο Χατζηδάκη και του είπα ότι μου είναι αδιανόητο εγώ να κάνω κάτι στην πόλη της Καλαμάτας αν δεν έχω τη βοήθειά του. Και συγκινήθηκε τόσο πολύ που μου έστειλε το 3ο Πρόγραμμα, μάλιστα πολλά από τα στελέχη του 3ου Προγράμματος έχουν μείνει ακόμα στην Καλαμάτα, για να χτίσουμε ιδεολογικά τη ΔΕΠΑΚ, που ξέρω ότι έχετε και εδώ τον αντίστοιχο φορέα τη ΔΕΠΑΠ. Και με ποια λογική χτίστηκε αυτό; Γιατί έχει σχέση με αυτό που συζητάμε σήμερα. Πώς θα μετατρέψουμε τον πολίτη από τον καταναλωτή πολιτιστικών προϊόντων σε παραγωγό, σε δημιουργό; Πώς θα γίνει αυτό το πράγμα; Και πώς, για να κάνω και ένα σχόλιο που είπες Αντρέα για το MONEY SHOW, να δείξουμε ότι ο πολιτισμός έχει και τεράστιο οικονομικό μέγεθος. Δεν έχει μόνο μια αξία που έχει σχέση με ένα αγαθό που σπάνια συζητάμε γι αυτό. Είδατε πόσες φορές συζητάμε στην Ελλάδα για το οικονομικό έλλειμμα, και αναφέρομαι και στους συναδέλφους μου έτσι, στη Βουλή, όλο αυτό, ή και το κοινωνικό έλλειμμα. Για το αισθητικό έλλειμμα πότε συζητήσαμε σε αυτή τη χώρα; Που κατά τη γνώμη μου είναι το σημαντικότερο έλλειμμα και το μεγαλύτερο έλλειμμα του μεταπολιτευτικού κύκλου στη χώρα. Ποιο ήταν το συμπέρασμα λοιπόν;

Για να πάμε τώρα στο δια ταύτα. Ήταν ότι σε όλη την περιοχή μας, γιατί η Μεσσηνία ταιριάζει σχεδόν απόλυτα με την Αχαΐα, και με όλη την Πελοπόννησο και τον άξονα το Δυτικό, που είναι και το θέμα να συζητήσουμε σήμερα, πρέπει να πατήσει γερά σε δύο θεμέλια που αποτελούν, να και η ορολογία, το μεγάλο συγκριτικό της πλεονέκτημα σε έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο ανταγωνιστικός. Και ποια είναι αυτά τα δύο μεγάλα θεμέλια; Είναι ο πρωτογενής τομέας, ένας εξαιρετικός πρωτογενής τομέας με εξαιρετικά προϊόντα και, από την άλλη, το άλλο θεμέλιο είναι ο πολιτιστικός τουρισμός. Και για να μπορέσουν να απογειωθούν αυτά τα πράγματα χρειάζεται να συνεργαστούν μεταξύ τους. Αυτό που ονομάζουμε συνέργια για να προκύψει και η προσθετική αξία. Ας τα δούμε όμως αυτά τα πράγματα λίγο απλά. Πρωτογενής τομέας. Θα σας πω από ένα μόνο αγροτικό προϊόν το παράδειγμα. Από το ελληνικό ελαιόλαδο. Έχουμε ετησίως 400.000 τόνους παραγωγή. Ξέρετε πόσοι από αυτούς τους 400.000 τόνους έχουν πιστοποίηση ποιότητας; Είναι αναγνωρίσιμο λάδι, δηλαδή το λάδι παραμένει αναλλοίωτο από την ελιά μέχρι τον καταναλωτή; Μόλις 1%, 4-5.000 τόνοι. Το υπόλοιπο δε γνωρίζει κανείς τη διαδρομή του. Μια πολύ μεγάλη ποσότητα πάει στην Ιταλία που την εκμεταλλεύεται η Ιταλία για τη δική της εξαγωγή γιατί είναι η πρώτη εξαγωγική δύναμη στο λάδι. Ένα πράγμα, λοιπόν, πολύ σημαντικό για την τοπική ανάπτυξη που είχε μέσα στις στενωπούς χαθεί των πανωτοκίων και των επιδοτήσεων και δεν δώσαμε μια πνοή και ένα όνειρο στους αγρότες μας για να ανοίξουν τα φτερά τους πραγματικά για να προσφέρουν ένα έξοχο δείγμα πολιτιστικής-κοινωνικής ανάπτυξης σε όλη την περιοχή. Και αναφέρομαι σε ένα προϊόν και υπάρχει πλειάδα άλλων προϊόντων που διαθέτει άλλωστε με πολύ μεγάλη γενναιοδωρία αυτός ο άξονας της πατρίδας μας.

Πάμε στο άλλο κομμάτι, στο κομμάτι του τουρισμού μας. Ακούσαμε και το μήνυμα του συνάδελφου του κυρίου Σιφουνάκη που μας λέει για την ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού και πόσο πίσω βρίσκεται ο πολιτιστικός τουρισμός. Αν τον μετρήσουμε, ξέρετε, με ένα ακριβοδίκαιο τρόπο ξέρετε πόσο συμμετοχή έχει ο πολιτιστικός τουρισμός; Μόλις ένα 2% στο σύνολο του τουρισμού όπως έχει καταμετρηθεί στην Ελλάδα. Και είναι εκείνος που μπορεί πραγματικά να αλλάξει την όψη της περιοχής μας. Θέλετε να δώσουμε μερικά μεγέθη γι αυτό για να καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται; Το τουριστικό προϊόν της χώρας μας είναι περίπου το 2% του παγκόσμιου τουριστικού προϊόντος. Δηλαδή, κάθε χρόνο είναι 700.000.000 άνθρωποι που κάνουν τουρισμό και ο τζίρος που αναπτύσσεται παγκοσμίως είναι 600 δισ. Ευρώ. Και στην Ελλάδα έχουμε 15.000.000 περίπου αφίξεις και 12 δισ. ευρώ. Αυτά είναι τα στοιχεία του 2005. Και μιας και λείπει και ο αρμόδιος του Τουρισμού να σας τα πω εγώ. Είναι περίπου 12 δισ. Ευρώ το τουριστικό προϊόν. Πόσο συμμετοχή έχει η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας; Ή αν θέλετε να βάλουμε μαζί και μέσα την Πελοπόννησο. Έχει μια συμμετοχή που για τις αφίξεις των ημεδαπών είναι στο 10% αλλά για τις αφίξεις των αλλοδαπών είναι στο 5% και κατά μέσο όρο δηλαδή είναι ένα ποσοστό γύρω στο 7%. Τα λέω καλά Απόστολε; Έτσι; Ήρθε και ο συνάδελφος ο Αποστόλης Κατσιφάρας που έχει και πολύ μεγάλη εμπειρία λόγω παραδόσεως και γνώσεων μεγάλων σε αυτό το ζήτημα. Γιατί το λέω αυτό; Ένας προικισμένος τόπος όπως είναι ο Δυτικός άξονας και ολόκληρη η Πελοπόννησος που έχει το μεγαλύτερο απόθεμα μνημείων, που έχει εκπληκτικές φυσικές ομορφιές, που έχει εκπληκτικό πρωτογενή τομέα. Για φανταστείτε αυτό το 2% που σας λέω, που έχει καταμετρηθεί στο πολιτιστικό τουρισμό, μ αυτή την ωραία συνέργια λένε οι ειδικοί και μας διώχνουν με τη λέξη, συνεργασία λέω εγώ. Πηγαίνουμε σε ένα ξενοδοχείο, για παράδειγμα, και έρχεται ένας Ευρωπαίος και παίρνει ένα πρωινό και δεν βλέπει καμία διαφορά απ το αν το πρωινό του είναι στη Γερμανία ή στην Αυστρία ή στην Αγγλία. Έχουμε τόσο ωραία προϊόντα και δεν τα έχουμε περάσει ούτε στο πρωινό. Να μια πολύ άμεση συνέργια που θα μπορούσε να υπάρξει. Για να υπάρξει όμως αυτή η συνέργια και να φτάσουμε και στο δια ταύτα για να κλείσω εγώ την εισήγησή μου εδώ και να πω και την άποψή μου. Πώς θα γίνει αυτό; Με κρατικές πολιτικές έχετε τη γνώμη; Πιστεύετε ότι κάποια σοφή κυβέρνηση θα βγάλει κάποιους νόμους και θα απογειώσει όλο αυτό το σύστημα και θα το οδηγήσει στην πλήρη ανατροπή του; Εγώ από την πολιτική μου παιδεία και από την μακρά διαδρομή μου στην πολιτική έχω διδαχθεί ότι ό,τι δεν ακουμπάει την ψυχή των πολιτών δεν μπορεί να γίνει μεγάλη πολιτική. Ποτέ! Αν λοιπόν, γι αυτό διάλεξα κι αυτό τον τίτλο «Να γνωρίσουμε τις δυνατότητές μας». Αν οι πολίτες δεν γνωρίζουν τις δυνατότητές τους, ποια είναι τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, δηλαδή με τι όπλα μπορούν να παλέψουν σε μια δύσκολη εποχή.

Για να σας πω και ένα αστείο, κάνω παρένθεση για το δευτερογενή τομέα, όταν έγιναν οι σεισμοί της Καλαμάτας έδωσαν στην Καλαμάτα κίνητρα, Σεβασμιότατε, που είχαν δώσει και στη Θράκη. Ούτε μια επένδυση δεν έγινε στον δευτερογενή τομέα. Για να δείτε δηλαδή πόσο ματαιοπονούμε και τώρα φεύγουνε και από τη Βόρεια Ελλάδα, όπως βλέπετε. Γιατί υπάρχουνε οι Βαλκανικές χώρες. Και εδώ υπάρχει η προίκα μας η τεράστια και εμείς αυτή την προίκα την αφήνουμε ανέγγιχτη. Για να την αγγίξουμε όμως αυτή την προίκα πρέπει η προίκα αυτή να αγγίξει τις καρδιές των πολιτών. Και η πιο άμεση επαφή με τους πολίτες που βρίσκεται; Βρίσκεται στο ποιες κοινωνίες και κυρίως στο θεσμό της αυτοδιοίκησης. Εδώ λοιπόν υπάρχει μια τρομακτική καθυστέρηση στο θεσμό της αυτοδιοίκησης που έχει μείνει στα στερεότυπα του 1980. Τότε έγινε μια πολύ μεγάλη αλλαγή. Περάσαμε από μια αυτοδιοίκηση που είχε συνδικαλιστικά χαρακτηριστικά σε μια αυτοδιοίκηση που άρχισε να γνωρίζει το περιβάλλον της τοπικής ανάπτυξης. Αλλά που παρέμεινε στην αισθητική του Δημάρχου-εργολάβου. Δεν έκανε καμία κινηματική πρόοδο παραπέρα. Και ποια είναι αυτή η πρόοδος; Είναι η συνολική ανάπτυξη μιας περιοχής. Να μια άλλη παρεξήγηση. Ανάπτυξη είναι τα έργα υποδομής; Γιατί όλοι το μπερδεύουμε. Τα έργα υποδομής είναι απλώς η προϋπόθεση για την ανάπτυξη. Ανάπτυξη είναι η αύξηση του εισοδήματος μιας περιοχής, που βέβαια τη βοηθούν τα έργα υποδομής αλλά που δεν φέρνουν από μόνα τους της ανάπτυξη. ʼμα δεν εμπλακεί, λοιπόν, δυναμικά σε αυτό το παιχνίδι η τοπική κοινωνία, ο τοπικός Δήμος. Για φανταστείτε, ας πούμε, τους Δήμους τους Καποδιστριακούς να είχανε γεωπόνους και να μπορούσανε να τους έχουνε εκεί δίπλα στον αγρότη για να τους μιλήσουνε για τις εναλλακτικές καλλιέργειες, για τις βιολογικές καλλιέργειες, για τις καλλιέργειες με πιστοποίηση ποιότητας. Ή πώς μπορεί να αναπτυχθεί καλύτερα το τουριστικό προϊόν;

Εγώ ζω τα τελευταία χρόνια σε μια περιοχή του Δυτικού άξονα που θριαμβεύει επειδή οι πολίτες πήραν επάνω τους την υπόθεση. Μιλάω για την Μεσσηνιακή Μάνη, η οποία έχει το μισό τουριστικό προϊόν της Μεσσηνίας και αν έρθετε από εκεί αισθητικά δεν σας ενοχλεί τίποτα. Έχει γίνει με τόσο όμορφο τρόπο η παρέμβαση. Είναι όλα πέτρινα τα καταλύματα, είναι με ένα πολύ υψηλό επίπεδο υπηρεσιών. Ξέρετε τι σεζόν έχουνε; 7 μήνες. Και από φέτος ορισμένοι θα δοκιμάσουνε, Αποστόλη, τους 12 μήνες. Ορισμένοι επιχειρηματίες και έχουνε αφήσει το 50% των Tour Operators απέξω και κλείνουνε ήδη με το Internet. Για να δείτε σε τι, και σώθηκε μια εξαιρετική περιοχή που κατέρρεε σας πληροφορώ από την πατρίδα μου. Και σώθηκε χάρη στο γεγονός ότι αυξήθηκε το τουριστικό προϊόν, όχι όμως μαζικά. Αυξήθηκε και συμπεριέλαβε ότι ανθίζει πολιτισμικά στην περιοχή.

Συνεπώς, εμένα, το συμπέρασμά μου είναι ότι πρέπει να υπάρχει μια δυναμική εμπλοκή σε αυτό το περιβάλλον των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιφέρειάς μας που είναι ο πρωτογενής τομέας και ο πολιτιστικός τουρισμός σε συνδυασμό με τα φυσικά υπέροχα τοπία και τα πολιτιστικά μας μνημεία. Και χρειάζεται πολύ μεγάλη εμπλοκή της τοπικής αυτοδιοίκησης με ένα σύνθημα που θα μπορούσε να είναι για την Δυτική Ελλάδα ότι για την επόμενη δεκαετία να είναι η περιοχή της ποιότητας και του πολιτισμού. Νομίζω ότι αυτή είναι η ταυτότητα της Δυτικής Ελλάδας. Κι αν όχι στρατευθούν τα κόμματα, γιατί δεν αρκούν τα κόμματα από μόνα τους, ούτε καν από μόνοι τους όλοι οι θεσμοί, Επιμελητηριακοί, Τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά οι ψυχές των πολιτών σε αυτά τα πράγματα, δεν μπορούμε να δούμε αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα έρχεται όταν μια υπόθεση πραγματικά την παίρνουν οι ίδιοι οι πολίτες στα χέρια τους. Σας ευχαριστώ θερμά.